Последните 15 дена, како и претходните, фронтот на Вештачката интелигенција експандира – но се чини дека тоа се случува во експрес лонец. Прашањето е: дали човештвото ќе биде доволно мудро да зготви добар ручек, или лонецот ќе експлодира без контрола?

Во овој период, вниманието се насочи кон големите технолошки компании и хиперскалерите (hyperscalers – огромни инфраструктури за пресметување, односно дата-центри и т.н. AI fabs – фабрики за вештачка интелигенција).

Овие објекти се составени од илјадници сервери и стотици илјади GPU-чипови што ги поседуваат компании како NVIDIA, OpenAI, Google, Amazon и Microsoft, и се користат за тренирање модели со милијарди параметри и за одржување глобални ВИ-услуги во реално време.

Во таа „голема трка“, инвестициите достигнуваат историски нивоа и создаваат нова технолошка инфраструктура – еден вид индустриска револуција на 21 век, но во дигитална форма. Еве ги најзначајните пресврти последниве 15 дена:

Што значат овие бројки?

Овие податоци ја илустрираат следната состојба: инфраструктурата – физичките дата-центри, чиповите, енергијата, облак (cloud) обработката – станувааат ограничувачки фактор во „демократизацијата“ или дисперзијата и развојот на ВИ. Тоа значи дека оние кои ги контролираат ресурсите (GPU-чипови, електрична енергија, локации за големи центри) ќе имаат предност.
Истовремено, овие вложувања во инфраструктура (најголем дел во САД) ја потенцираат големата асиметрија помеѓу САД и Европа: додека Европските играчи ја нагласуваат регулативата, безбедноста и доверливоста, САД и некои азиски/заливски центри го забрзуваат темпото со масовни вложувања. Како што веќе напоменавме — дискрепанцата меѓу САД и Европа во финансирањето и типот на вложување би можела да значи: во краток рок САД добиваат предност, но во среден/долг рок, Европа (или регионите што се фокусираат на регулаторна сигурност) имаат можност да се искористи овој претпазлив пристап како превенција од големи потреси, односно добивање ВИ која ќе биде по човечки терк, односно се внимава на вредносното усогласување (Аlignment значи процес со кој вештачката интелигенција се програмира и тренира така што нејзините цели, одлуки и однесување ќе бидат во согласност со човечките потреби, намери и безбедносни стандарди.).

Накратко, оваа дискрепанца меѓу САД и Европа во брзината и обемот на инфраструктурните инвестиции во ВИ ќе значи следното — краткорочно, САД ќе имаат повеќе агилен развој и предност; но долгогодишно Европа би можела да искористи својата регулаторна и законска рамка како конкурентна предност, ако се позиционира како „доверлив и сигурен“ хаб за ВИ.

Проект: Stargate LLC (соработка меѓу OpenAI, Oracle Corporation и SoftBank Group)
Инвестиција: околу 1,1 милијарди американски долари за првата фаза во Абилин, Тексас (извор: Business Insider). Карактеристики: Кампусот зафаќа површина од 405 хектари (или околу 4 квадратни километри).

Регулатива, етика и глобални хабови

1. Регулатива

• Европската комисја (ЕК) кон крајот на минатата година предложи значајни измени во рамката за заштита на лични податоци, кои имаат директни импликации за употребата на податоци при тренирање на ВИ-модели. Предложените измени се:

• Прецизирање на дефинициите за „осетливи податоци“ — односно ќе се дефинира поточно што спаѓа во категоријата и кога може или не може да се користи за тренирање ВИ.

• Повик за поголема слобода („исклучоци“) во користењето на податоци за ВИ-модели, но под појасни услови и контроли.

• Зголемена транспарентност и права за лицата чији податоци се користат — т.е. контролата не се укинува, туку се затегнува во смисла на поголема одговорност.

Со други зборови: правилата не се „олабавуваат“ значајно, туку се прават построги, но и попрецизни.

Ова значи дека секој кој се бави со проекти за ВИ-модели треба навреме да размисли за класификација на податоци, заштита на правата на лицата, и документација за употребата на податоци.

Инвестиција/пазар: Според анализа, до 2030 година глобално ќе се инвестираат приближно US$ 7 трилиони во дата-центри, при што повеќе од 40 % од таа сума ќе отиде во САД. McKinsey & Company. Карактеристики: САД доминираат во хиперскалирани капацитети – пример: Северна Вирџинија има инсталирана капацитет приближно 4.000 MW.

2. Етика и корпоративна одговорност

Во меѓународен контекст, UNESCO, заедно со мексиканската CANIETI и поддршка од Microsoft, лансираа модел за етичка и одговорна употреба на ВИ. Моделот е наменет за компании во Мексико, но го означува растечкиот приоритет на корпоративната и глобалната одговорност во ВИ развојот. Во суштина: не само „што можеме да направиме“ со ВИ, туку „како ќе го направиме“.

Глобални хабови

• Заливскиот регион и Блискиот исток (на пр. Саудиска Арабија) се појавуваат како нови хабови за ВИ-инвестиции — настојувајќи да привлечат гига-центри, приватен и јавен капитал, и глобални компании.

• Тоа значи дека глобалната распределба на инфраструктурата се шири: не само САД и Европа, туку и нови региони ќе имаат улога.
  Ова носи нов предизвик: геополитичките импликации на ВИ-инфраструктурата (каде се лоцирани центри, кој контролира серверски капацитет, енергија, ланци на снабдување) стануваат важен дел од стратешките размислувања.

Работни места и социјални импликации

Еден често занемарен аспект е влијанието на ВИ-инфраструктурата и автоматизацијата врз работните места

• Иако големите дата-центри и ВИ инфраструктурни вложувања се претставуваат како генератори на работни места, студија покажува дека пример за дата-центар во Абилејн, Тексас, при изградба имал околу 1.500 градежници, но кога ќе се заврши, вработувањето ќе биде само околу 100 постојани вработени. The Wall Street Journal

• Од друга страна, истражување на Корнел универзитеот покажува дека приближно една третина од вработените во САД се „високо изложени“ на автоматизација преку ВИ-технологии. arXiv
  Тоа значи — инфраструктурните вложувања не гарантираат пропорционален број работни места, а автоматизацијата може да ги засегне традиционалните работни активности.

Конкретни заклучоци

Ако некој се бави со дизајн, развој или оперативна поддршка на ВИ-агенти, треба да знае дека работната динамика ќе се промени — не само поради нови технологии, туку и поради тоа што потребите за човечки труд се преформатираат: повеќе специјализирани инженери, помалку традиционални линии на производство или административни улоги.
Со други зборови: скокот во капитализација не значи секогаш скок во работни места за традиционалната работна сила.

ВИ агенти: новата рамка на апликација

Еден од најдинамичните сегменти е развојот на „агентски“ системи — каде ВИ не само што одговара, туку планира, одлучува и дејствува. Еве пет актуелни новости:

1. Google Cloud – лансираше шест нови агенти за податоци, инженеринг и миграција на податоци.

2. Amazon Web Services (AWS) – претстави платформа „AgentCore“ за развој и управување со агенти на хиперскала.

3. Ericsson – развива „Telco Agentic AI Studio“: агенти за телекомуникациски апликации (OSS/BSS).

4. Индустриски анализи потврдуваат дека 2025 година ќе биде „годината на агентите“ и дека реализацијата ќе зависи од тоа колку добро организациите ќе ги контролираат ризиците (хајп vs реалност).

5. Корпоративни случаи покажуваат дека агенти веќе се имплементираат, но со значајни предизвици: „халуцинации“ (неверодостојни одговори), високи трошоци, сигурносни прашања.

Заклучок

Во контекст во кој технологиите напредуваат побрзо од законодавството, инфраструктурните инвестиции експлодираат, а автоматизацијата се шири низ различни сектори — наметнувањето на ВИ е трансформација. Не е само на алатка, туку на начин на работа, организација и глобални структури.

Клучните точки:

• Инфраструктурата (чипови, дата-центри, енергија) станува составен дел на ВИ-екосистемот — не само моделите.

• Регулаторната рамка се зацврстува – не како бариера, туку како неизбежен дел од стратегијата.

• Работните места ќе се преформатираат — не само во број, туку во тип, улога и организација.

• Агенти-ВИ се веќе реалност — и оние кои ги игнорираат ќе заостанат.

• Глобалната географија на ВИ-инфраструктурата се проширува — нови региони и геополитички играчи стануваат релевантни.

Јасно е дека сме во раната фаза на масивна трансформација: не само нов модел, туку нов начин на развој и употреба на ВИ-системите.